فیلم کالت چیست؟ معرفی بهترین فیلم های کالت تاریخ سینما

اصطلاح فیلم کالت (Cult) به آثاری خاص با طرفدارانی پر و پا قرص اطلاق می‌شود. با معرفی بهترین فیلم های کالت تاریخ سینما در این مقاله همراه ما باشید.

در جهان پهناور فیلم‌های سینمایی، ژانرهای متفاوتی وجود دارد. اما یکی از معیارهای تقسیم‌بندی فیلم‌ها بیشتر از اینکه به سبک خود فیلم مرتبط باشد، به طرفداران آن اثر بستگی دارد. اصطلاح فیلم کالت (Cult) برای آثاری استفاده می‌شود که شاید هنگام اکران چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند، اما بعد از گذشت سال‌ها طرفداران وفادار و پر و پا قرصی پیدا کرده‌اند. گرچه این آثار چندان با توجه به ویژگی‌هایی که دارند در لیست فیلم های کالت قرار نمی‌گیرند، اما خصوصیت‌های مشترکی نیز در بین آنها پیدا می‌شود؛ المان‌هایی مانند نمایش بی‌پرده خشونت و شکستن تابوهای جامعه.

در ویدیوی زیر می‌توانید «تعریف ریچارد کلی از فیلم کالت» را ببینید و بشنوید.

اگر برای شما سوال پیش آمده است که فیلم کالت چیست، در این مقاله از بری باخمگ برای آشنایی با مفهوم فیلم کالت همراه ما باشید. همچنین بهترین فیلم های کالت را نیز معرفی خواهیم کرد.

آنچه در ادامه می‌خوانید:

فیلم کالت چیست؟

فیلم کالت Cult film به فیلمی گفته می‌شود که گروهی با تعصب و علاقه شدید از طرفداران آن هستند. برای آشنایی با مفهوم فیلم کالت باید بگوییم که فیلم های کالت با طرفداران وفادارشان شناخته می‌شوند؛ طرفدارانی پرشور که خرده‌فرهنگی پیچیده و پر از جزئیات را در رابطه با آن فیلم می‌سازند، فیلم را بارها و بارها تماشا می‌کنند، دیالوگ‌هایش را از بر و بازگو می‌کنند و به نوعی خودشان هم درگیر اثر می‌شوند.

برخی از بزرگترین فیلم های کالت تاریخ سینما با اینکه پروژه‌های عظیمی بودند و استودیوهای بزرگ آنها را ساخته بودند، اما در گیشه با شکست مواجه شدند. از طرف دیگر برخی دیگر از فیلم های کالت در بین فیلم‌های هنجارشکن یا مرزشکن قرار می‌گیرند و از ابتدا نیز برای گیشه ساخته نشده بودند.

توضیح معنای فیلمهای کالت و ذهنیت اصلی آنها کار مشکلی است؛ چراکه آنها در تقسیم‌بندی خاصی قرار نمی‌گیرند. اصطلاح فیلم سینمایی کالت اولین بار در دهه 1970 برای توصیف فرهنگی در رابطه با فیلم‌های زیرزمینی و فیلم‌های نیمه‌شبی یا میدنایت استفاده شد؛ البته خود کلمه Cult پیش از این نیز در تحلیل فیلم‌ها استفاده شده بود.

• نکته: در فرهنگ آمریکایی فیلم‌های نیمه‌شبی یا میدنایت (Midnight movie) به فیلم‌هایی گفته می‌شود که چندان از نظر سینمایی قوی نیستند، با بودجه کمی ساخته شده‌اند و در نیمه‌شب در برخی سینماها به نمایش گذاشته می‌شوند.

فیلم های کالت معمولا تابوهای فرهنگی را می‌شکنند و اکثر آنها حاوی سکانس‌هایی از نمایش بی‌پرده خشونت، خون، ناسزا و یا ترکیبی از آنها هستند. همین موضوع موجب سانسور و ممنوع شدن این آثار می‌شود. از اواخر دهه 1970 فیلم های کالت محبوب‌تر شدند. فیلم‌هایی که قبلا فقط طرفدارانی محدود داشتند، حالا آنقدری محبوب هستند که می‌توانند به اکران‌های گسترده نیز دربیایند. فیلم‌هایی مانند پالپ فیکشن و فایت کلاب از این دست آثار هستند. حالا که با مفهوم فیلم کالت آشنا شدید، در قسمت بعدی برخی از مهمترین فیلم های کالت تاریخ سینما را معرفی خواهیم کرد.

بهترین فیلم های کالت تاریخ سینما

همانطور که در بخش قبل خواندید، هیچ راهی برای شناسایی یک فیلم کالت وجود ندارد؛ غیر از اینکه این فیلم‌ها طرفداران پر و پا قرصی دارند که بارها و بارها آنها را تماشا می‌کنند، لباس‌های شخصیت‌های فیلم را می‌پوشند و در سطح اینترنت به نقد و بررسی آنها می‌پردازند. در این قسمت می‌توانید با برخی از برترین فیلم های کالت تاریخ آشنا شوید.

دقت داشته باشید که همانطور که توضیح دادیم فیلم های Cult وابسته به طرفدارانشان هستند و در واقع باید چندین سال از انتشار فیلم‌ها گذشته باشد تا بتوان آنها را «کالت» نامید؛ در نتیجه معرفی جدیدترین فیلم های کالت کار دشواری است و در این فهرست همه فیلم‌ها قبل از سال 2001 منتشر شده و اکران شده‌اند.

فیلم A Clockwork Orange

• سال ساخت: 1971
• کارگردان: استنلی کوبریک (Stanley Kubrick)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.3
• بازیگران: مالکوم مک‌داول، پاتریک مگی و میریام کارلین

فیلم A Clockwork Orange به کارگردانی استنلی کوبریک در سال 1971 بینندگان را حسابی با سکانس‌های تجاوز و خشونتش شوکه کرد و گذشت زمان هم چندان تاثیری در این موضوع نداشته و این فیلم همچنان به شدت شوکه‌کننده و آزاردهنده است. با این حال این عنوان خیلی زود تبدیل به یکی از بهترین فیلم های Cult شد.

فیلم Harold and Maude

• سال ساخت: 1971
• کارگردان: هال اشبی (Hal Ashby)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.9
• بازیگران: روث گوردون و باد کرت

این فیلم که در ژانر کمدی سیاه ساخته شده داستان رابطه عاشقانه و عجیب یک پسر جوان که عاشق موضوع مرگ است و یک زن هفتاد و چند ساله را به تصویر می‌کشد. خانواده پسر حسابی از این رابطه وحشت‌زده شده‌اند و مخالف رابطه آنها هستند، اما زن نقشه‌ای پنهانی برای حل این مشکل دارد. در ابتدا قرار بود خواننده انگلیسی، التون جان (Elton John) نقش پسر را بازی کند، اما در نهایت این نقش به باد کرت (Bud Cort) رسید. در ژانر کمدی و خصوصا کمدی سیاه، فیلم Harold and Maude یکی از برترین فیلم‌های کالت تاریخ سینما محسوب می‌شود.

فیلم Phantom of the Paradise

• سال ساخت: 1974
• کارگردان: برایان دی پالما (Brian De Palma)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.4
• بازیگران: پال ویلیامز، ویلیام فینلی و جسیکا هارپر

فیلم Phantom of the Paradise یکی از اولین فیلم‌های برایان دی پالما محسوب می‌شود. داستان این فیلم درباره آهنگسازی بدقیافه است که برای زنی که دوستش دارد موزیک می‌سازد تا او روی آنها بخواند. با این حال یک تهیه‌کننده ضبط موسیقی به او خیانت می‌کند و موزیکش را می‌دزدد تا کلوپ راک خودش که The Paradise نام دارد را راه بیندازد. طرفداران این فیلم خیلی زیاد نیستند، اما به شدت وفادار هستند. آنها حتی در سال 2005 انجمنی به نام Phantompalooza را تشکیل داده‌اند.

فیلم The Rocky Horror Picture Show

• سال ساخت: 1975
• کارگردان: جیم شارمن (Jim Sharman)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.4
• بازیگران: تیم کوری، سوزان ساراندون و بری باستویک

از فیلم The Rocky Horror Picture Show که با بودجه خیلی کم (1.4 میلیون دلار) ساخته شده است، در هنگام اکران اولیه در سال 1975 اصلا استقبال نشد. اما یک سال بعد سینمایی در نیویورک این فیلم را به اکران نیمه‌شب‌ها آورد و کم کم طرفداران زیادی برای این اثر پیدا شد؛ طرفدارانی که بارها و بارها آن را تماشا می‌کردند، همانند شخصیت‌های آن لباس می‌پوشیدند و آهنگ‌های آن را می‌خواندند. این داستان همچنان نیز ادامه دارد، اما در دهه‌های 1980 و 1990 به اوج خود رسیده بود.

در سال 1981 فیلم Shock Treatment در دنباله آن ساخته شد که اصلا به هیچ عنوان به موفقیت فیلم اول نرسید و حتی نزدیک آن هم نشد!

فیلم Eraserhead

• سال ساخت: 1977
• کارگردان: دیوید لینچ (David Lynch)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.4
• بازیگران: جک نانس، شارلوت استوارت و الن جوزف

دیوید لینچ کار فیلمسازی‌اش را با فیلم Eraserhead شروع کرد؛ فیلمی درباره یک مرد که در آینده‌ای کابوس‌وار زندگی می‌کند و بچه‌ای به شدت بدقیافه دارد. همانطور که انتظار می‌رود، کسی مایل به سرمایه‌گذاری روی این پروژه نبود و فیلمبرداری آن سال‌ها طول کشید. نتیجه آن یکی از بهترین فیلم های کالت بود که پیش از آن چیزی شبیه به آن ساخته نشده بود و لینچ را تبدیل به یکی از قهرمان‌های صنعت فیلمسازی مستقل کرد.

فیلم The Evil Dead

• سال ساخت: 1981
• کارگردان: سم ریمی (Sam Raimi)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.5
• بازیگران: بروس کمپبل، الن سندوایس و بتسی بیکر

خیلی قبل‌تر از اینکه سم ریمی اولین قسمت فیلم مرد عنکبوتی را در سال 2002 بسازد، او دانشجویی در دانشگاه ایالتی میشیگان بود و رویای ساخت فیلمی ترسناک را در سر می‌پروراند. بعد از اینکه با ساخت چند فیلم کوتاه کمی معروف شد، او دانشگاه را رها کرد تا شاهکار خودش، یعنی فیلم The Evil Dead را بسازد.

این فیلم اصلا شبیه فیلم‌های ترسناک آن دوره نبود و علیرغم بودجه کمش، طرفداران زیادی پیدا کرد. فیلم مرده شریر آغازگر مجموعه فیلم‌های Evil Dead بود و بعد از آن در سال‌های 1987، 1992 و 2013 دنباله‌هایی برای آن ساخته شد.

فیلم Blade Runner

• سال ساخت: 1982
• کارگردان: ریدلی اسکات (Ridley Scott)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.1
• بازیگران: هریسون فورد، روتخر هاور و شان یانگ

دهه 1980 دوران طلایی دوستداران تکنولوژی بود. بازی‌های ویدیوی جدید و هیجان‌انگیز هر ماه منتشر می‌شدند، کامپیوترهای خانگی ناگهان در دسترس عموم قرار گرفتند و فیلم‌های جدیدی هم در این حوزه‌ها که اتفاقا آثار خوبی هم بودند اکران می‌شدند. پس تصور کنید که خبر همکاری ریدلی اسکات، کارگردان فیلم Alien با هریسون فورد (Harrison Ford) در فیلمی که راجع به ربات‌ها در زمان آینده بود چقدر می‌توانست برای این افراد هیجان‌انگیز باشد.

فیلم Blade Runner از انتظارات آنها هم فراتر رفت و حتی بعد از 30 سال که از ساخت آن می‌گذرد هنوز هم بحث‌ها درباره این اثر داغ است. در سال‌های اخیر صحبت‌هایی نیز درباره ساخت ادامه فیلم بلید رانر انجام شده که احتمالا درگیر بودن هریسون فورد در فیلم‌های جدید Star Wars این موضوع را مشکل کرده است.

فیلم Dazed and Confused

• سال ساخت: 1993
• کارگردان: ریچارد لینکلیتر (Richard Linklater)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.6
• بازیگران: متیو مک‌کانهی، جیسون لندن، بن افلک و میلا یوویچ

فیلم Dazed and Confused یکی دیگر از بهترین فیلم های کالت محسوب می‌شود که ریچارد لینکلیتر آن را پیش از فیلم‌های معروف و عاشقانه Before Sunrise محصول سال 1995، Before Sunset محصول سال 2004 و Before Midnight محصول سال 2013 ساخته است.

داستان این فیلم درباره گروهی نوجوان است که روز آخر دبیرستان را هر کدام به نحوی سپری می‌کنند. افراد زیادی در ابتدا از این فیلم استقبال نکردند، اما بعد از سال‌ها طرفداران مخصوص به خودش را پیدا کرده است. این اثر همچنین شروع جدی حرفه بازیگری ستارگانی مانند متیو مک‌کانهی (Matthew McConaughey)، بن افلک (Ben Affleck)، پارکر پوزی (Parker Posey)، جوی لورن آدامز (Joey Lauren Adams) و خیلی‌های دیگر محسوب می‌شود.

فیلم سینمایی Pulp Fiction

• سال ساخت: 1994
• کارگردان: کوئنتین تارانتینو (Quentin Tarantino)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.9
• بازیگران: جان تراولتا، ساموئل ال. جکسون، اوما تورمن، هاروی کایتل و تیم راث

بر خلاف سایر فیلم های کالت، فیلم Pulp Fiction زمانی که اکران شد فروش خوبی داشت و منتقدان نیز از آن استقبال کردند. اما هنوز هم بعد از گذشت سال‌ها این فیلم طرفدارانی دارد که عاشقانه دوستش دارند، بارها و بارها تماشایش می‌کنند و از دیالوگ‌هایش استفاده می‌کنند. همین موضوع هم فیلم داستان عامه‌پسند را در لیست فیلم های کالت قرار داده است.

البته کوئنتین تارانتینو قبل از این فیلم و در سال 1992 فیلم Reservoir Dogs را ساخته بود که آن هم به عنوان یکی از برترین فیلم‌های کالت تاریخ سینما شناخته می‌شود.

فیلم The Big Lebowski

• سال ساخت: 1998
• کارگردان: برادران کوئن (Coen brothers)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.1
• بازیگران: جف بریجز، جان گودمن، جولیان مور و استیو بوشمی

یکی دیگر از بهترین فیلم های Cult قطعا فیلم The Big Lebowski محسوب می‌شود. این اثر هم همانند دیگر فیلم های کالت، هنگام اکران اولیه چندان مورد توجه قرار نگرفت و فقط 46 میلیون دلار فروش کرد. منتقدان معتقد بودند که شخصیت جف بریجز (Jeff Bridges) در این فیلم ارزش وقت آنها را نداشته است و حالا که سال‌ها از ساخت فیلم لبوفسکی بزرگ می‌گذرد، مشخص شده که چقدر منتقدان در مورد کیفیت این فیلم اشتباه می‌کردند!

فیلم Fight Club

• سال ساخت: 1999
• کارگردان: دیوید فینچر (David Fincher)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.8
• بازیگران: برد پیت، ادوارد نورتون و هلنا بونهام کارتر

یکی دیگر از بهترین فیلم های کالت فیلم باشگاه مبارزه محسوب می‌شود که احتمالا از معروفترین فیلم‌های این فهرست نیز است. در سال‌های اخیر فیلم Fight Club آنقدر معروف شده که حتی چند وقت پیش یکی از طرفداران به خودش آنقدر زحمت داده بود که شخصیت برد پیت (Brad Pitt) را از تمام سکانس‌های فیلم حذف کند؛ به گونه‌ای که انگار شخصیت ادوارد نورتون (Edward Norton) در کل فیلم با خودش صحبت می‌کرده است! فیلم فایت کلاب در ابتدا چندان مورد توجه قرار نگرفت، اما در حال حاضر یکی از مهمترین فیلم های کالت تاریخ سینما در دهه 1990 به حساب می‌آید.

فیلم Donnie Darko

• سال ساخت: 2001
• کارگردان: ریچارد کلی (Richard Kelly)
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8
• بازیگران: جیک جیلنهال، جنا مالون، مگی جیلنهال و درو بریمور

یکی از جدیدترین فیلم های کالت در این فهرست، فیلم Donnie Darko به کارگردانی ریچارد کلی است. در این فیلم جیک جیلنهال جوان در نقش یک دانش‌آموز دردسرساز دبیرستانی بازی می‌کند. شخصیتی در لباس خرگوش به او می‌گوید که 28 روز دیگر جهان به پایان خود خواهد رسید، اما هیچکس حرف این پسر را باور نمی‌کند. فیلم دانی دارکو فقط 7.5 میلیون دلار فروش کرد، اما حالا تبدیل به یکی از بهترین فیلمهای کالت شده است و طرفداران مخصوص به خودش را دارد.

کلام آخر

همانطور که در این مقاله خواندید، اصطلاح فیلم کالت به آثاری اطلاق می‌شود که بعد از شکست در گیشه، طرفدارانی پر و پا قرص و وفادار پیدا می‌کنند. البته ویژگی مشترک فیلم های کالت در این است که این آثار اغلب دست روی موضوعات حساس و بحث برانگیزی می‌گذارند.

فیلم Cult در ایران چندان استفاده و کاربردی ندارد، اما عناوینی چون فیلم شب یلدا محصول سال 1380، فیلم نفس عمیق محصول سال 1381، فیلم شب‌های روشن محصول سال 1381 و فیلم ماهی و گربه محصول سال 1392 را تا حدودی شاید بتوان از فیلم های کالت های ایرانی دانست.

نظر شما در مورد این فهرست از بهترین فیلم های کالت چیست؟ کدام یک از این آثار را تماشا کرده‌اید و از طرفداران کدام فیلم های Cult هستید؟ در قسمت نظرات همراه ما باشید و فهرست انتخابی خودتان را از برترین فیلم‌های کالت تاریخ سینما با ما به اشتراک بگذارید.